قاتل خاموش
اسمش را گذاشته اند «قاتل خاموش»؛ بس که بی سروصدا پیشرفت می کنه و آرام آرام کار را به جاهای باریک می کشونه. عوارضی هم که ایجاد می کنه، یکی دو تا نیست؛ سکته قلبی، سکته مغزی، نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، آنوریسم (اتساع عروقی،) تخریب شبکیه چشم و..
بله، از فشار خون حرف می زنیم؛ مشکل شایعی که از هر 5 بزرگسال، یک نفر به آن مبتلاست و حدود یک میلیارد نفر در گوشه و کنار جهان با آن دست و پنجه نرم می کنند؛ یک میلیارد نفری که سالانه 9 میلیون نفرشان به دنبال ابتلا به عوارض قلبی عروقی فشار خون، جان خود را از دست میدند. به همین جهت، سازمان جهانی بهداشت در سال 2013 موضوع روز جهانی بهداشت را فشار خون بالا قرار داد و مارگرت چان، دبیر کل این سازمان، گفت: «هدف ما اینه که به مردم درباره فشار خون آگاهی بدیم تا آن را بشناسند و کنترلش کنند؛ چراکه شناختن اون، اولین گام در پیشگیری و کنترل اون هست.
چرا فشار خون بالا میره؟
معمولا دلیلش معلوم نیست! در90 تا 95 درصد موارد، هیچ علت قطعی و شناخته شده ای برای ابتلا به فشارخون وجود نداره. پزشکان، این نوع از بیماری را «فشارخون اولیه«میگند؛ بیماریی که معمولا به مرور زمان و با افزایش سن ایجاد میشه. اما علت 5 تا 10 درصد از فشارخون ها معلومه؛ در این موارد معمولا مشکل از یک بیماری زمینه ای (مثل بیماریهای کلیوی، تومورهای غده فوق کلیوی، بیماری های مادرزادی قلب) شروع میشه. این نوع فشار خون رو میگن «فشار خون ثانویه» ؛ بیماریی که به طور ناگهانی ظاهر میشه و شدتش هم معمولا بیشتر از نوع اولیه هست.
فشارخون را جدی بگیریم
فشار خون تحت تاثیر چه عواملی است؟
در میان عوامل موثر بر فشارخون، اینها از همه مهمترند:
سن :
با افزایش سن، خطر بروز فشارخون بیشتر میشه.
نژاد :
این بیماری در سیاهپوست ها شایعتره و معمولا در سن پایین تری هم بروز میکنه و عوارضش هم بیشتر و شدیدتره.
سابقه خانوادگی :
آنهایی که یک یا چند نفر از اعضای خانوادشون به این بیماری دچار باشند، احتمال ابتلای خودشون هم به فشارخون بیشتره.
اضافه وزن:
هرچه وزنتون بیشتر باشده به این بیماری نزدیکترید. پس اگه اضافه وزن دارید، حتما به فکر کاهش وزن باشید.
کم تحرکی:
هرچه کم تحرک تر باشید، تعداد ضربانهای قلبتون بیشتره و هر چه تعداد ضربانهای قلبتون بیشتر باشد، انقباضات قلبیتون شدیدتر میشه. و این، نیروی وارد بر رگهاتون را افزایش میده و طبیعتا فشارخونتون را بالا میبره.
استعمال دخانیات و الکل:
مواد شیمیایی داخل تنباکو به دیواره شریانها آسیب میزنه و آنها را تنگ میکنه و هرچه قطر رگ کمتر بشه، فشارخون بیشتر میشه. الکل هم میتونه به قلب آسیب بزنه و باعث افزایش فشارخون بشه.
مصرف بیشتر از اندازه سدیم :
وقتی از سدیم حرف میزنیم، در واقع از نمک طعام صحبت می کنیم که باعث میشه کلیه ها آب کمتری دفع کنند و در نتیجه مایع زیادی در بدن محبوس بشه و این موضوع باعث افزایش حجم خون و در نتیجه، افزایش فشارخون میشه.
مصرف کمتر از اندازه پتاسیم :
در بدن ما تعادلی بین سدیم و پتاسیم برقراره که اگه یکی بالا بره، اون یکی پایین میاد. یعنی اگه میزان پتاسیم بدن شما پایین بیاد، میزان سدیم خونتون بالا میره و این، یعنی شما در خطر فشار خون هستید.
استرس:
استرس باعث افزایش موقت اما شدید فشارخون میشه. پس تا میتونید، از عوامل استرس زا دوری کنید و آرامشتون را حفظ کنید.
برخی عوامل دیگه:
کلسترول بالا، بیماری دیابت، بعضی بیماریهای کلیوی، حاملگی، وقفه تنفسی حین خواب و برخی عوامل دیگه نیز میتونند احتمال بروز فشارخون را بیشتر کنند.
از کجا بفهمیم فشار خونمان بالا رفته یا نه؟
متاسفانه این بیماری، هیچ علامت خاصی نداره و این همون چیزیه که فشارخون را به یک قاتل خاموش و بی سروصدا تبدیل میکنه. تنها تعداد اندکی از مبتلایان ممکنه در همان مراحل اولیه بیماری دچار سردردهای گنگ، سرگیجه یا خون دماغ بشند. اما در بیشتر موارد، این علایم وقتی ایجاد میشه که فشارخون حسابی بالا رفته و کار به جاهای باریک کشیده.
فشارخون طبیعی چند است؟
فشارخون معمولا در قالب دو عدد بیان میشه که عدد اول یا بالاتر، فشار سیستولیک هست و عدد دوم یا پایین تر، فشار دیاستولیکه. در متون پزشکی، میزان فشارخون را با واحد میلیمتر جیوه بیان می کنند اما استفاده از واحد سانتیمتر جیوه در بین مردم رایجتره؛ یعنی وقتی میگیم فشارخون کسی12روی 8 هست،
در واقع فشار سیستولیک او 120 میلیمتر جیوه و فشار دیاستولیک او80 میلیمتر جیوه هست.
این میزان، همان میزانیه که بیشتر پزشکان به عنوان مرز فشارخون طبیعی از آن یاد می کنند. البته باید بگیم که تنها با یک بار اندازه گیری فشار خون نمیشه به کسی برچسب این بیماری را زد. فشارخون را باید در چند نوبت و در موقعیت ها و زمانهای مختلف اندازه گرفت.
تشخیص بیماری بر مبنای فشارخون اندازه گیری شده
|
فشار دیاستولیک |
فشار سیستولیک |
|
| کمتر از 80 | کمتر از 120 | فشارخون طبیعی |
| 80 تا 89 | 120 تا 139 | درآستانه افزایش |
| 90تا 99 | 140 تا 159 | افزایش فشارخون (مرحله 1) |
| مساوی یا بیشتر از 100 | مساوی یا بیشتر از 160 | افزایش فشارخون (مرحله 2) |
از دست خودمان چه کمکی برمیاد؟
مصرف دارو تنها بخشی از درمان بیماری فشارخونه. اگر به این بیماری دچار هستید، باید سبک و سیاق زندگیتون را هم تغییر بدید. متاسفانه فشارخون از آن بیماریهایی نیست که بتونید یکبار آن را درمان کنید و بعد با خیال آسوده پی کار و زندگیتون بروید. این بیماری تا آخر عمر نیاز به مراقبت و توجه شما داره. برای اینکه فشارخونتون را برای همیشه تحت کنترل داشته باشید، به این توصیه ها عمل کنید:
تغذیه تون را اصلاح کنید :
باید به یک برنامه غذایی هدفدار و مخصوص بیماران فشارخونی رو بیارید. بهترین رویکرد غذایی برای شما مصرف میوه، سبزی، حبوبات و موادغذایی سبوسدار و لبنیات کم چرب هست. مصرف پتاسیم را هم باید بیشتر کنید. در مقابل، مصرف نمک (همان سدیم) را باید به حداقل برسونید؛ و همینطور مصرف چربی، مخصوصا چربی اشباع شده رو. اگرچه درحال حاضر، میزان مجاز دریافت سدیم به طور روزانه 2400 میلی گرم عنوان میشه، تحقیقات نشون داده که کم کردن این میزان
تا حد 1500 میلی گرم تاثیر مثبتی بر کنترل فشارخون داره.
وزن کم کنید :
اگر اضافه وزن داشته باشید، حتما باید وزن کم کنید. حتی کاهش وزن
به اندازه 2 کیلوگرم هم اثر فوقالعاده ای بر فشارخونتون خواهد داشت. ورزش هم
یادتان نره.
تنش زدایی کنید :
بیش از اندازه کار نکنید. فکرهای منفی و مزاحم رو دور بریزید. سعی
کنید روابط دوستانه خود رو با دیگران گسترش بدید و صبور و خوش بین باشید. خواب کافی رو هم فراموش نکنید و تا اونجا که میتونید، استرس و اضطراب را از خود دورکنید و تمرین کنید که همیشه آروم و عمیق نفس بکشید.
فشارخون خود را در خانه اندازه بگیرید:
این کار باید طبق یک روال ثابت انجام بگیره. اندازه گیری فشارخون در خانه، این فایده رو داره که فشار اندازه گیری شده به اندازه واقعی بسیار نزدیکه و تحت استرس و خستگی افزایش نیافته. این کار به شما و پزشک کمک میکنه تا به میزان اثربخشی دارو و عوارض احتمالی بیماری آگاهی پیدا کنید.
دور الکل و سیگار خط بکشید :
مصرف الکل بر قلب اثر میگذاره و باعث افزایش فشارخون میشه. سیگار هم با صدمه شدیدی که به دیواره شریانها میزنه، روند سفت شدن (تصلب) آنها را تسریع میکنه. قطع مصرف این دو، برای کنترل بهتر فشارخون، ضروریه.
به طور مرتب برید پیش پزشک:
در درمان بیماری فشارخون، یک تیم درمانی دونفره وجود داره که اعضای اون رو شما و پزشک معالجتون تشکیل میده. پس تکروی نکنید و هرگز خودسرانه دارو نخورید.
داروهاتون را درست مصرف کنید:
دارو را طبق دستور و راس ساعت مقرر مصرف کنید. اگر عوارض دارو یا هزینه های تامین اون آزاردهنده هست، اقدام به قطع خودسرانه یا تغییر دارو نکنید. این کار باید با نظر پزشک انجام بگیره.
بخور نخورهای فشار خون
1- برخي مواد غذایي ميتونند به طور طبیعی فشارخون را پایین بیارند. کرفس، پیاز، سیر، شنبلیله، چاي سبز، خرما، گلابي، زیتون و برگ زیتون، تره فرنگي، سویا، گوجه فرنگي، گریپفروت و لیموترش از این جمله اند. اما یادتون باشه که مصرف این مواد اصلا به معنی قطع درمان دارویی نیست. بد نیست برای مصرف اونا نظر پزشک خود رو هم جویا بشید، به خصوص در رابطه با گریپفروت؛ چون این میوه میتونه غلظت برخی
داروهای فشار خون رو بالا ببره و عوارض جانبی اونا را تشدید کنه.
2- تامین پتاسیم بدن برای بیماران مبتلا به فشارخون ضروریه. موز، آناناس، زردآلو، انجیر، گریپفروت، هلو، انگور، آلو، سیبزمیني، سیر، بروکلي، کدو سبز، قارچ، گوجه فرنگي، انواع سبزیجات و حبوبات از منابع خوب پتاسیم هستند.
3- از اونجا که در حین طبخ از نمک استفاده میشه، دیگه لزومی نداره هنگام صرف غذا دست به نمکدان ببرید. میتونید از گلپر، آویشن، نعناع خشک یا کنجد به عنوان جانشین هاي نمک استفاده کنید. در تهیه غذاهای آماده و نوشابه ها نیز سدیم فراوانی به کار میره. سوسیس، کالباس، فرآورده هاي گوشتي، چیپس و سایر تنقلات شور، ماهي دودي یا کنسروشده، انواع سس ها و سوپ ها حاوی نمک فراوان هستند و باید مصرفشون رو محدود کنید.
4- محصولات لبنی (شیر، ماست، پنیر) کلسیم فراوانی دارند. ویتامین های متنوعیهم در آنها وجود داره اما باید سراغ انواع کم چرب اونا برید.
5- حبوبات سرشار از فیبرهاي محلول در آب هستند و استفاده از آنها میتونه به کاهش فشارخون کمک کنه و همچنین تامین کننده پروتئین مورد نیاز بدن باشه.
6- در بین انواع گوشت ها، ماهي بهترین انتخابه. چربی ماهی نه تنها موجب
عوارض قلبي عروقي نميشه، بلکه به سلامت قلب و عروق کمک ميکنه.
7- نوشیدنی های حاوي کافئین از قبیل قهوه، چاي و نوشابه هاي کولادار سبب افزایش فشارخون ميشند و باید در حد اعتدال مصرف بشه. میتونید به جاي اونا از انواع چاي و دم کردني هاي گیاهي یا دوغ کم نمک استفاده کنید.
فشارخون را جدی بگیریم
ما را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید.
رفرنس: بسته آموزشی فشارخون مربوط به معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشگی و خدمات بهداشتی درمانی تهران